Λέγεται ότι το έθιμο συμβολίζει τη Γέννηση του Χριστού και συγκεκριμένα τον τρόπο πού ζεσταίνονταν οι ποιμένες έν αναμονή της Γέννησης του Θεανθρώπου, γύρω από μια μεγάλη φωτιά.
.jpg)
Αλλη εκδοχή, η οποία στηρίζει την αποψή της στην λέξη “Κόλιαμ” που στην τοπική διάλεκτο σημαίνει σφάζω, αναφέρει ότι το έθιμο εχει σχέση ακόμη και με την Σφαγή των νεογνών από τον Ηρώδη όταν αυτός έψαχνε τον Χριστό.Οι Χριστιανοί, στα κατοπινά βέβαια χρόνια, για να υπενθυμίσουν την αποτυχία της επιχείρησης σφαγής γιόρταζαν την ημέρα αυτή με το άναμα μιας μεγάλης φωτιάς.Η γιορτή αυτή συνεχίστηκε μέχρι και τα πρώτα χριστιανικά χρόνια οταν η εκκλησία, θεωρώντας τα έθιμα αυτά ειδωλολατρικά στην ΣΤ’ οικουμενική Σύνοδο το 680μ.Χ. κατάφερε να τους αλλάξει χαρακτήρα , προσδίδοντας σ΄αυτά χριστιανικό νόημα και περιεχόμενο, ταυτίζοντας τα με την υπαρκτή εκδοχή της Γέννησης του Χριστού.
Ρίζες του εθίμου δύναται να προέρχονται και από την Αρχαία Ελλάδα, από τις γιορτές πού πραγματοποιούνταν για να τιμήσουν τον αήττητο Θεό Ήλιο ( 25 Δεκεμβρίου ).Εδω πρέπει να επισημάνουμε ότι ο Δεκέμβρης ήταν ο Μήνας που συνέπεφτε με το χειμερινό Ηλιοστάσιο ( 22 Δεκέμβρη ) , την Μεγαλύτερη Νύχτα και την μικρότερη μέρα του Χρόνου. Θεωρώντας τον Θεό Ήλιο « αδύναμο » την ημέρα αυτή, άναβαν φωτιές για να τον Δυναμώσουν.
Άλλη εκδοχή του εθίμου θέλει η φωτιά του Κόλιντε να έχει σχέση και με τους Καλικάντζαρους δεδομένου ότι το εορταστικό αυτό δωδεκαήμερο, τις νύχτες κυκλοφορούν οι Καλικάντζαροι.Κατά τη φαντασία των ανθρώπων, οι καλικάντζαροι, είναι μικρά μαύρα ανθρωποειδή πλάσματα που παριστάνουν τα κακά πνεύματα και ενοχλούν τους ανθρώπους. Οι άνθρωποι για να τα απομακρύνουν χρησιμοποιούν διάφορα τεχνάσματα,ένα εκ των οποίων είναι η φωτιά γιατί όπως λένε οι θρύλοι, οι καλικαντζαροι τη φοβούνται.
Αλλοι πίστευαν ακόμη πως η φωτιά θα έφερνε τύχη και γαλήνη στην οικογένειά τους.
Το έθιμο στη Γρίβα :
Οπως γνωρίζουμε, παλιότερα οι Γειτονιές της Γρίβας ( Μαχαλάδες ) ήταν 2. Ο Πάνω και ο Κάτω.
Νέοι και από τις δύο αυτές γειτονιές, σε έναν Ακήρυχτο πόλεμο εντυπώσεων, συγκέντρωναν Ξυλεία, ενίοτε και παλιά λάστιχα αυτοκινήτων, προς όφελος του Μαχαλά τους. Η συγκομιδή γινόταν όλο το Χρόνο και αποθηκευόταν σε μεγάλες αποθήκες. Ο ανταγωνισμός μεγάλος. Η Δομή του κάθε μαχαλά ήταν ιεραρχική. Υπήρχαν τα Μεγαλύτερα παιδιά που καθορίζανε τη στρατηγική συγκέντρωσης της ” ΚΑΥΣΙΜΗΣ ΥΛΗΣ “. Σχεδίαζαν με κάθε λεπτομέρεια την αποθήκευσή της και καθόριζαν ακόμα και κινήσεις ” ΚΛΟΠΗΣ “, απο τις αποθήκες του ” ΕΧΘΡΟΥ “. Κάθε μέλος του ήταν επιφορτισμένο με εξειδικευμένη εργασία, ανάλογα με την ικανότητα της οικογενείας του. Αν δηλαδή ο Πατέρας ήταν Οδηγός Φορτηγού, γινόταν εξόρμηση στα τοπικά Βουλκανιζατερ ώστε να εξασφαλιστεί η ” ΔΩΡΕΑ ” Ελαστικών και άμεση μεταφορά στην αποθήκη αγκαρεύοντας τον πατέρα. Εάν ήταν κτηνοτρόφος, προσπαθούσαν να τον πείσουν οτι μια αποθηκούλα στο Μαντρί μπορεί να χρησιμοποιηθεί απο την Ομάδα…κ.ο.κ.!
Παιδιά και εμείς τότε , αρχές δεκαετίας του ‘80, κάτω απο την αρχηγία των Οικονόμου Σάκη και του Γώγου Γιώργου, βάζαμε τα δυνατά μας να είμαστε οι Καλύτεροι.
Άλλες φορές μέσα στίς ρεματιές , παιδευόμασταν ολημερίς να τραβήξουμε ένα τεράστιο λαστιχο απο τρακτέρ. Άλλοτε χαραμίζαμε ατελείωτες ώρες αναζήτησης στούς δρόμους,τις περισσότερες φορές ” Ανεπιτυχώς “. Οταν όμως΄, κάποιο μέλος της ομάδας, εντόπιζε κάτι, με αστραπιαία ταχύτητα μαζεύονταν η ομάδα για την περισυλογγή και μεταφορά. Γρήγορα, μεθοδικά και με απόλυτη μυστικότητα. Μακριά απο τα αδιάκριτα μάτια του άλλου μαχαλά. Δεν δυανασχετούσαμε ΠΟΤΕ. Η χαρά μας ήταν η προσμονή της Βραδιάς που θα άναβε η φωτιά. Το ” Κόλιντε ” ήταν η Ιθάκη μας και κέρδος μας η Διαδρομή.
Μιά διαδρομή με πολύτιμη ανταμοιβή, την κοινωνική ένταξη στούς ιστούς του κλειστού χωριού που επέτρεπε και επέβαλε στούς διαφορετικούς χαρακτήρες να προετοιμάσουν, να οργανωσουν και να πραγματωσουν τελικά αυτό το έθιμο-παιγχνιδι , σε ” ΚΟΙΝΗ ΔΡΑΣΗ “, γιορταζοντας παράλληλα την έλευση των Χριστουγεννων.
Έτσι αναδεικνυόταν η Ικανότητα τους στην Ομαδική εργασία, η αφοσίωση τους στο σύνολο, η αποδοχή τους ως ανταγωνιστικά μέλη της κοινωνίας που θα ενταχθούν και τα ιδιαίτερα ταλέντα που έκρυβε ο καθένας. Οι μεγαλύτεροι βέβαια παρακολουθούσαν, από την σκιά των γεγονότων, επέβλεπαν επιβραβεύοντας την Άμιλλα των παιδιών, επιπλήτοντας όμως με ένα καλό τράβηγμα του αυτιού , όπως συνηθιζόταν το ” Παιδικό ” κατα περίσταση λάθος καθοδηγώντας τα μακριά από έκτροπες συμπεριφορές.
Σε μία αποστολή “ΚΛΟΠΗΣ ” λοιπόν, ελαστικών απο τον πάνω Μαχαλά, αφού είχαμε εντοπίσει την αποθήκη στο σπίτι του Πούλκα, έγινε βραδυνή εξόρμηση.Ο σκοπός ήταν βέβαια προφανής. Να πάρουμε τα Λάστιχα, πάση θυσία. Στο στρατηγείο, μετά απο μέρες διαβουλεύσεων και σχεδιασμών, οι ” ΑΡΧΗΓΟΙ ” έλαβαν τις τελικές τους αποφάσεις. ΕΠΙΘΕΣΗ στην Αποθήκη. Θα βάλουμε καποιο παιδί στην αποθήκη και θα ανοίξει τις πόρτες απο μέσα. Θα πάρουμε ” ΟΛΑ ” τα Λάστιχα και με σύμμαχο την κατηφόρα θα τα κατρακυλήσουμε στον κάτω μαχαλά μας.Έτσι και έγινε. Μεγάλη επιτυχία για τον Κάτω Μαχαλά. μεγάλη ατυχία για τον υποφαινόμενο. ο οποίος την επόμενη μέρα “συνελήφθη” απο μέλη του ΕΧΘΡΟΥ και εμεινε ολημερίς δεμένος, για τιμωρία, σε μία συκιά στην Λίπτα .Δεν μετάνοιωσα, ποτέ γιατι η ανταμοιβή μου που απάλυνε την τιμωρία , εκείνη τουλάχιστον την χρονιά ήταν ότι η φωτιά μας ήταν η ΚΑΛΥΤΕΡΗ…
Μια φωτιά Δυνατή,εντυπωσιακή με την Μεγαλύτερη ένταση, φωτοβολία και διάρκεια. Και όταν αυτό γινόταν εφικτό, η χαρά των παιδιών δενπεριγραφόταν. Να φωτίζει και να επιδεικνύει την επιτυχία τους. Να επιδοκιμάζει τον κόπο όλης της χρονιάς.
Πριν η φωτιά ανάψει, τα παιδιά , αγόρια και λίγα κορίτσια εκείνη την εποχή, που πραγματοποιούσαν το εγχείρημα, φώναζαν « Κόλιντεεεεε! » που αντιλαλούσε σε όλο το χωριό. Με τον τρόπο αυτό προμήνυαν τον ερχομό των Χριστουγέννων. Κατόπιν άναβαν τη φωτιά και μαζί παιδιά και ενήλικες όλη τη νύχτα φρόντιζαν να μη σβήσει η φλόγα. Η ατμοσφαιρα ητανε μαγευτική και η νυχτα κυλούσε με ανέκδοτα, αστεία και διάφορες ιστορίες…
Με το που άρχιζε να χαράζει η μέρα της παραμονής των Χριστουγέννων 24 Δεκεμβρίου τα παιδιά άφηναν τη φωτιά και όλα μαζί δίχως να γυρίσουν στα σπίτια τους ξεκινούσαν να ψάλουν τα κάλαντα (Κόλιντε ή κολέντο) στο χωριό.
Το πατροπαράδοτο αυτό έθιμο διατηρείται έως τις μέρες μας, ελαφρά όμως διαφοροποιημένο, προσαρμοσμένο δηλαδή στο σημερινό τρόπο ζωής. Ενώ παλαιότερα τη φωτιά την ανάβανε μικρά παιδιά σήμερα την ανάβουν μεγαλύτεροι σε ηλικία. Ανάβει στον Προαύλιο χώρο του Πολιτιστικού Συλλόγου και λαμβάνονται μέτρα πυροπροστασίας.
Την ανάβουν πριν τα μεσάνυχτα και αποσύρονται συνήθως πολύ νωρίτερα από το χάραμα της παραμονής. Όσο κάθονται γύρω από αυτήν ενίοτε τρώνε και πίνουνε μη νηστίσιμες τροφές, (κρέατα, πουλερικά, πίτες κ.α) κάτι που στο παρελθόν δεν γινόταν λόγω νηστείας.
Εθιμογραφήματα :
Ο Φ.Κουκουλές αναφέρει : « Ωρίσθη δε τότε η εορτή των Χριστουγέννων ( 25 Δεκεμβρίου ) υπό την εκκλησία επιθυμούσης ν’ αντικαταστήση διά χριστιανικής εθνικήν εορτήν , την του αήττητου Ήλιου, εορταζόμενην την ημέρα εκείνη ».
Ο Ν. Γ. Πολίτης λέει γι’αυτό: «…Σκοπός δε των πυρών τούτων, όπου ακόμη παρέμεινε το έθιμο, φέρεται η αποδίωξις των Καλλικαντζάρων και ο καθαρισμός του χωριού από άγους, όπερ προσήμεν εις τας κατοικίας των ανθρώπων η παραμονή των δαιμονίων εκείνων κατά το δωδεκαήμερον…Ενιαχού της Μακεδονίας την παραμονήν των Χριστουγέννων «καίουν τους Καρκαντζάρους» ως λέγουν, ανάπτοντες από πρωίας πουρνάρια και ρίπτοντες αυτά ανημμένα εις τας οδούς… Αλλά δυνάμεθα ίσως να είπωμεν ότι πάντες καθόλου οι λαοί της γης τιμώσι το πύρ ως σωτήριον εις τους ανθρώπους, διότι έχει την δύναμιν ν’ απελαύνει τους δαίμονας…Εν δε τη λατρεία των αρχαίων Ελλήνων και των Ρωμαίων το πυρ, ως εξαφάνιζον πάντα ρύπον, ήτο εν χρήσει εν τοις καθαρμοίς…»
...επιμέλεια Χρήστος Αθ. Κόιος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου