1η Ιουνίου κάθε χρόνο γίνεται συγκέντρωση των καλλιεργητών για να φτιαχτεί το ετήσιο πρόγραμμα ποτίσματος των καστανοτεμαχίων. Στη ανοιχτή συγκέντρωση συμμετέχουν όσοι επιθυμούν και η τελική συμφωνία αποτελεί « Λόγος Τιμής » της άτυπης συννενόησης μεταξύ των. Ως επί το πλείστον η συμφωνία αυτή τηρείται. Στο πρόγραμμα γίνονται εμβόλιμες προτάσεις βελτίωσης πάνω στο αντίστοιχο περσυνό. Αναφέρονται οι δυσλειτουργίες και οι απαιτήσεις της φετινής χρονιάς. Σήμερα έχουμε καστανοτεμάχια σε 30% ποτιστικά και 70% φυσικής βροχής.
Θα διαξαχθούν περίπου 2 εως 3 ποτίσματα, κάθε μήνα, για τους Μήνες Ιούνιο – Ιούλιο – Αύγουστο και Σεπτέμβριο, αναλόγως των καιρικών συνθηκών και της βροχόπτωσης ανα περίοδο. Δεν αποτελεί σημείο αναφοράς η πυκνότητα ή συχνότητα της Βρόχής αλλά η Ποιότητα και η σωστή χρονική πτώση αυτής. Η διοχέτευση του νερού γίνεται με την μέθοδο «Σταγονιδίων» από Μπέκ στις ρίζες των καστανιών.
Πετυχημένη, όσον αφορά τα ποτίσματα, θεωρείται μία χρονιά που θα δώσει Καλή βροχή από 1-20 Ιουλίου, από 1-20 Αυγούστου και από 1-20 Σεπτεμβρίου. Συνεχή βροχόπτωση, μέτριας έντασης και διάρκειας, απογευματινές ώρες.
Στις 20 Ιουνίου ξεκινάει η περίοδος καθαρισμού για τα καστανοτεμάχια που έχουν σύστημα ποτίσματος και από 17 Αυγούστου έως 10 Σεπτεμβρίου όλα τα υπόλοιπα. Μέσα στα καστανοτεμάχια υπάρχουν Αγριόχορτα και Φτέρη. Απαιτείται ο προσεκτικός καθαρισμός καθότι η καθαρή επιφάνεια του κτήματος είναι σημαντικός παράγοντας στην εύκολη εύρεση και περισυλλογή του καστάνου που πέφτει απο το δέντρο στο έδαφος. Πρέπει επίσης να απομακρυνθούν και οι διάφορες πέτρες, σπασμένα κλωνάρια, αυτοφυή βάτα.
Το Κάστανο
Η ωρίμανση του καρπού έχει τρία στάδια.
• Στο πρώτο στάδιο ο καρπός είναι στη ουσία μικρός, άσπρος και χνουδωτός. Το εξωτερικό αγκαθωτό περίβλημα το προστατεύει από τις νηπιακές αρρώστιες που συνήθως προσβάλουν όλους τους καρπούς των δέντρων και από τις ορέξεις των πουλιών. Ο μόνος ουσιαστικά εχθρός των καστάνων, ο οποίος σε αυτό το στάδιο είναι « αόρατος » είναι η πεταλούδα «Πιρπιρούγκα». Η εναπόθεση των αυγών στίς σχισμές του Αγκαθωτού περιβλήματος έχουν μελλοντικό σκοπό την εισβολή του μετέπειτα σκουλικιού μέσα στον καρπό και την σίτιση του μέχρι να ολοκληρωθεί ο κύκλος επώασής του. Οι Απώλειες, εξ αιτίας της «Πιρπιρούγκας» ανέρχονται ετησίως σε ποσοστό 10-20% επί της ετήσιας παραγωγής, καθ’ ότι τα Κάστανα της Γρίβας δεν ραντίζονται προσδοκώντας να παραμείνουν στις Πρώτες θέσεις που κατέχουν στην Ελλάδα αναγνωρισμένα ως «Βιολογικά Προϊόντα Υψηλής Αξίας».
• Στο δεύτερο στάδιο ο καρπός έχει πλέον ανοιχτό καφέ χρώμα. Μέσα από το περίβλημα, από το κέντρο προς τη περιφέρεια, το χνούδι σιγά-σιγά δίνει τη θέση του στον καρπό μου μεγαλώνει. Το εξωτερικό αγκαθωτό περίβλημα, πιεζόμενο από την διόγκωση του καρπού αρχίσει σιγά-σιγά να ανοίγει δημιουργώντας μικρά ανοίγματα στις ακτίνες του Ήλιου.
• Στο τρίτο και τελευταίο στάδιο ο καρπός έχει καφέ χρώμα. Το χνούδι έχει μετατραπεί πλέον σε μία συμπαγή νωπή μεμβράνη που καλύπτει ολόκληρο τον καρπό και διατηρεί σε έναν βαθμό την νωπότητά του. Το Αγκαθωτό περίβλημα βρίσκεται σε πλήρη διαστολή και ο νόμος του Νεύτωνα επιτρέπει την πτώση του στο έδαφος πολλές φορές μαζί με το κέλυφος.
Το Μάζεμα
Η περισυλλογή του καρπού αρχίζει 19 Σεπτεμβρίου περίπου και ολοκληρώνεται στις 29 Οκτωβρίου. Γίνεται με την σύλλεξη του καρπού από το έδαφος με τα χέρια. Τοποθέτηση των σε Τσουβάλια και μεταφορά σε ειδικούς ανήλιους διαμορφωμένους χώρους φύλαξης, όπως υπόγεια. Η φύλαξη των καστάνων γίνεται πάνω σε φτέρη, που διατηρείται ελαφρώς νωπή, απλωμένοι που συχνά ανακατεύονται και ψεκάζονται ελαφρώς με νερό. Το κάστανο, λέγεται ότι είναι ακόμα «ζωντανό» μετά την συλλογή του, αρκεί να βρίσκεται σε ιδανικές γι’ αυτό συνθήκες, μακριά από το ηλιακό φως, νωπό περιβάλλον, ορεινό κλίμα και νερό με σταθερά ουδέτερο PH. Κοινό μυστικό αποτελεί η γνώση ότι το Χλωριωμένο νερό δημιουργεί συρρίκνωση του καστάνου και την υποβάθμιση του μεγέθους και της γευστικής του ποιότητας. Φέτος, μετά από 30 Χρόνια περίπου, η Χρονιά θεωρείται «εξαιρετική» τόσο στην ποιότητα του καστάνου όσο και σε Ποσότητα.
σ.σ. Η βοσκή ζώων, μέσα στα Καστανοτεμάχια, απαγορεύεται πρίν από τις 31 Οκτωβρίου. Όπως επίσης απαγορεύεται η κοπή και περισυλλογή των καρπών από τα καστανοτεμάχια, καθ΄ ότι θεωρείται Κλοπή και Διώκεται από τον Νόμο με βαριές ποινές.
Ετήσια Παραγωγή :
Εξαιρετική Χρονιά : > 350 Τόνους
Καλή Χρονιά = 300 – 350 Τόνους
Μέτρια Χρονιά = 230 – 260 Τόνους
Κακή Χρονιά = Λιγότερους από 200 Τόνους
Ιστορικό :
…μέχρι το 1920 : Το Πάικο αποτελούσε πυκνόφυτο Δάσος Άγριας καστανιάς. Το Άγριο Κάστανο είναι μικρότερο σε μέγεθος από το Ήμερο και έχει μία γεύση ελαφρώς πιο στυφή. Λόγω της σκληρότητας του απαιτούσε περισσότερο Ψήσιμο ή Βράσιμο αλλά ήταν πιο ανθεκτικό. Οι Γριβιώτες, περισυνέλλεγαν τον καρπό με τον πατροπαράδοτο τρόπο.
~1920 : Στην Γρίβα καταφτάνουν Γάλλοι στρατιώτες, που έδρευαν στην Γουμένισσα. Για το υψηλής ποιότητας ξύλο της καστανιάς δημιουργήθηκε υλοτομείο το οποίο έκοβε τις καστανιές και τις μετέτρεπε σε δοκούς βάσης σιδηρογραμμών. Στην συνέχεια μεταφέρονταν στη Γαλλία για την κατασκευή της Σιδηροδρομική Γραμμή του Παρισιού. Έτσι, κατά την διαδικασία μερικής αποκατάστασης της ζημιάς που συντελέστηκε, οι Γάλλοι εμβολίασαν μεγάλο κομμάτι του κομμένου με ήμερη Γαλλική Καστανιά (Ευρωπαϊκή). Η ποικιλία αυτή διαδόθηκε γρήγορα και παραμένει μέχρι σήμερα. Ο μεγαλύτερος και πιο νόστιμος καρπός αντικατέστησε σιγά-σιγά την Άγρια Καστανιά του Πάικου.
1960 – 1980 : Λόγω της μετανάστευσης στις χώρες της κεντρικής Ευρώπης, μεγάλο κομμάτι του Δάσους εγκαταλείπεται, και σταδιακά μετατρέπεται πάλι σε Άγρια Καστανιά.
1985 – 1995 : Εμφανίζεται η ασθένεια της «Ξήρανσης». Μία αρρώστια αδιευκρύνηστη, που φημολογείται ότι ξεκίνησε από την Πολωνία και επεκτάθηκε. Η «Ξήρανση» άρχιζε από την κορυφή της Καστανιάς και προχωρούσε προς τη ρίζα του Δέντρου. Αξιοπερίεργο της ασθένειας αυτής ήταν ότι ακόμα και μετά από εμβολιασμούς του δέντρου με νέους κλώνου, αυτό μετά από 3 Χρόνια ξεραίνονταν και πάλι. Η εικόνα του βουνού με ολόκληρες περιοχές ξερές προκαλούσε βαθιά ανησυχία σε όλους.
1995 – 2001 : Η παραγωγή αυξάνεται συνεχώς. Συστηματικοποιείται ο τρόπος καλλιέργειας χωρίς να αλλοιώνεται ο πατροπαράδοτος τρόπος του. Το κάστανο της Γρίβας κερδίζει συνεχώς προτιμήσεις και ανεβαίνει σταδιακά στις Πρώτες θέσεις. Βιολογικό 100%, καθ’ ότι προτιμάται η απώλεια ακόμα και σε ποσοστό 10-15% της παραγωγής από φυσικά αίτια παρά η νόθευση του Προϊόντος. Η υψηλής ποιότητας τροφική αξία γίνεται αντικείμενο αναγνώρισής του και ένταξής του στο πρόγραμμα «Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 1997».
Δεύτερη ή Τρίτη Κυριακή του Οκτωβρίου : Η ποιότητα του καστάνου εκτίθεται στη Ξακουστή πλέον Γιορτή «Κάστανο, Τυρί, Κρασί» στη Γρίβα με την παράθεση Ψητών και Βραστών Καστάνων, επίδειξη και πώληση του Προϊόντος σε Πανυγηρικό κλίμα Γριβιώτικης Φιλοξενίας.
2001 – Σήμερα : Αρχίζει να υιοθετείται η μέθοδος ποτίσματος με Μπέκ με την Μέθοδο «Σταγονίδιο» με την απ’ ευθείας εκτροπή νερού από τα ποτάμια του Πάικου.
Προβλήματα :
Ένα Σοβαρό πρόβλημα του παρελθόντος αποτελούσε η ανεξέλεγκτη βοσκή μέσα στα Καστανοτεμάχια ( Κουρίες ) Αγελάδων και Αιγοπροβάτων, τα οποία χωρίς καμία επίβλεψη βοσκούσαν σε απαγορευμένη περίοδο με την απόλυτη ανοχή και αδιαφορία όλων των φορέων της περιοχής. Σήμερα το πρόβλημα έχει περιοριστεί. Η παρουσία όμως 30 και πλέον αγελάδων « Ελευθέρας Βοσκής » απαιτεί πάντα την προσοχή των Καλλιεργητών.
σ.σ. Η ποιότητα της φετινή σοδιάς ( 2009 ) μπορεί να θεωρηθεί " ΑΡΙΣΤΗ " λόγω της σταδιακής και ισοσταθμισμένης βροχόπτωσης.
Διάθεση Αρχειακού Υλικού : Μπακάλης Γιώργος
...επιμέλεια Χρήστος Αθ. Κόιος
